Aakengeli taya ningwa ooyene yomikunda omanga taya lumbu komakule
Okutseyika nawa ngashiingeyi osha ninga shimwe shomiipumbiwa opo omuntu a vule okuningwa mwene gwomukunda nokulangekwa momukunda.
TUYEIMO HAIDULA
OSHAKATI
Okuza kaanapolotika, aahona momahangano ga yama kepangelo oshowo aakomeho metanga lyegameno oyo ngashiigeyi taya ningwa ooyene yomikunda uule womimvo dhika tuli.
Omanga ooyene yomikunda ye na oshinakugwanithwa oshinene shopamuthigululwakalo moshilongo, omapulo oga holoka kutya otaku talika koshike ngele taku hogololwa omuleli gwomukunda, sho kwa monika ngashiingeyi kutya aakengelei naanenentu oyo unene taya pewa omikunda, nonando ihaya kala unene pomikunda dhoka.
Omikunda odhindji ngashiingeyi otadhi kwatelwa komeho owala koohamushanga molwaashoka ooyene yomikunda ihaya kala pomikunda dhawo.
Yamwepo yomaanenentu mboka yeli ooyene yomikunda ongaashi
Omukomeho mEpangelo mining, Eliphas Hawala (Ohakweenyanga), omunangeshefa John Walenga (elenga enene moshikandjo shaNdangwa) Martin Shipanga (Onandjaba), omukomeho gwoNamibian Defence Force Martin Pinehas (Oshikashika), ominista yemona Iipumbu Shiimi (Ontana) oshowo Martha Namundjebo-Tilahun (Ohailombo), okutumbulapo owala yamwepo.
Onkalo yooyene yomikunda yeli kokule nomikunda dhawo iinano yookilometa omayovi oya e ta omaipulo kombinga yegandjo lyomayakulo momikunda dhoka, nonkalo ndjoka kayi uvitikile ombili koCouncil for Traditional Leaders in Namibia.
Ngoka ta longo pehala lyomunashipundi gwehangano ndyoka, Chief Immanuel /Gaseb, okwa popi kutya okwa nongele onkalo yaantu taya ningwa ooyene yomikunda omanga haya lumbu kokule nomikunda dhawo, ta popi kutya osha puka, molwaashoka aaleli oya pumbwa okukala moshiwana opo ku vule okugandjwa omayakulo.
//Gaseb okwa popi kutya aaleli yomikunda oya pumbwa okukala mokati kaalelwa yawo opo ya vule okulongela kumwe naalelwa yawo nawa, ta popi kutya momudhingoloko gwawo gwopamuthigululwakalo ita popile euliko lyooyene yomikunda kaantu mboka ihaya kala pomikunda.
Aakomeho yamwepo yomalelo gopamuthigulwakalo oya popi kutya inashi puka, na oya popile omatokolo gawo okuulika aanangeshefa onga ooyene yomikunda, taya popi kutya aantu mboka ohaya sile oshipwiyu aakwashigwana.
Elenga lyUukwambi, Herman Iipumbu okwa popi kutya yamwe yomaaulikwa mboka ohaya sile oshipwiyu aalelwa yawo mboka ya pewa.
“Omathimbo gamwe aantu mboka ohaya kwatha momweeta omeya momidhingoloko, ooskola nooklinika opo ku vule okweetwa omayakulo popepi noshigwana.
Okwa tindi omapopyo kutya aaleli mboka itaya vulu okulonga iilonga yawo sho yeli iinano okuza paalelwa yawo, ta popi kutya ohaya longo neitulemo okukwashilipaleka kutya omanyenyeto gaanamukunda yawo oga ungungiwa nago.
Omunashipundi gwOukwanyama Traditional Authority, George Nelulu, okuuvite kutya uuna euliko tali ningwa ohaya tala kutya omuntu ngoka ota gandja uuwanawa koshigwana momukalo guli ngiini.
Moka omwa kwatelwa aniwa eyambulepo lyomudhingoloko.
Ominista yomayambulepo goondoolopa niitopolwa,
Erastus Uutoni oku na omaiyuvo ga yooloka, kutya ngele aalelwa oya nyanyukwa nomatokolo ngoka taga ningwa nena kashi shi uupyakadhi kutya olye ta lele omukunda. Okwa popi kutya ngele aalelwa oye wete kutya aaleli yawo itaye ya pe omayakulo ngaashi sha pumbiwa, nena otaya vulu okuninga omanyenyeto naaleli yawo, ngoka taga vulu okufalwa kombelewa ye.
Eliphas Hawala, mwene gwomukunda Ohakweenyanga yotango, tayi adhika oshinano shookilometa hamano okuza mOngwediva, okwa popu kutya nonando omathimbo gamwe oshidhigu okugwanithapo iilonga yawo, otashi vulu okuninga na ohaya kongo aluhe omikalo okugwanithapo iinakugwanithwa yawo mbyoka.
“Iilonga oyindji ohayi longwa kokomitiye. Ngele ku na okomitiye nena opo to longo nuudhigu. Mwene gwomukunda iha ningi omatokolo oye awike, ngoye owuli owala omukomeho,” Hawala a popi.
Namundjebo-Tilahun, ngoka opo uulikwa nokuninga mwene gwomukunda Ohailombo melelo lyaNdonga, okwa popi kutya nonando euliko lye inali hwahwamekwa kuunangeshefa oku li a nyanyukwa okutsikila okukwathela oshigwana okuza mpoka aavali ye ya hulile.
Okwa yi miipundi yahe, Elikaim Namundjebo
Namundjebo-Tilahun okwa pandula omukwaniilwa gwaNdonga, Fillemon Shuumbwa Nangolo, ngoka a popi kutya oku na uunongo nomagano gokulela aantu nawa.
Okwa popi kutya uuna a langekwa, moshituthi shoka tashi ningwa momasiku 20 gomweedhi nguka, otaka ulukila Aanambia nokugandja euveko lyayela koshinakugwanithwa shoka a pewa, noompangela dhe dheyambulepo lyomukunda gwe.
Okwa popi kutya aakwashigwana itaya pula oshindji okuza kuyo, okugandja owala omayakulo ngaashi omeya, olusheno noopate oombwanawa okulongitha, ngele otaya longele kumwe.
Walenga okwa popi kutya aakwashigwana oyeli oshitopolwa shokuulika omuleli gwawo.
Okwa popi kutya ita tindi kutya ope na mboka itaya longo iilonga yawo, oshowo yamwe mboka kaya uviteko oshinakugwanithwa shawo onga aaleli. Okwa popi woo kombinga yaanapolotika mboka olundji taya etitha omakondjithathano momalelo gopamuthigululwakalo.
OSHAKATI
Okuza kaanapolotika, aahona momahangano ga yama kepangelo oshowo aakomeho metanga lyegameno oyo ngashiigeyi taya ningwa ooyene yomikunda uule womimvo dhika tuli.
Omanga ooyene yomikunda ye na oshinakugwanithwa oshinene shopamuthigululwakalo moshilongo, omapulo oga holoka kutya otaku talika koshike ngele taku hogololwa omuleli gwomukunda, sho kwa monika ngashiingeyi kutya aakengelei naanenentu oyo unene taya pewa omikunda, nonando ihaya kala unene pomikunda dhoka.
Omikunda odhindji ngashiingeyi otadhi kwatelwa komeho owala koohamushanga molwaashoka ooyene yomikunda ihaya kala pomikunda dhawo.
Yamwepo yomaanenentu mboka yeli ooyene yomikunda ongaashi
Omukomeho mEpangelo mining, Eliphas Hawala (Ohakweenyanga), omunangeshefa John Walenga (elenga enene moshikandjo shaNdangwa) Martin Shipanga (Onandjaba), omukomeho gwoNamibian Defence Force Martin Pinehas (Oshikashika), ominista yemona Iipumbu Shiimi (Ontana) oshowo Martha Namundjebo-Tilahun (Ohailombo), okutumbulapo owala yamwepo.
Onkalo yooyene yomikunda yeli kokule nomikunda dhawo iinano yookilometa omayovi oya e ta omaipulo kombinga yegandjo lyomayakulo momikunda dhoka, nonkalo ndjoka kayi uvitikile ombili koCouncil for Traditional Leaders in Namibia.
Ngoka ta longo pehala lyomunashipundi gwehangano ndyoka, Chief Immanuel /Gaseb, okwa popi kutya okwa nongele onkalo yaantu taya ningwa ooyene yomikunda omanga haya lumbu kokule nomikunda dhawo, ta popi kutya osha puka, molwaashoka aaleli oya pumbwa okukala moshiwana opo ku vule okugandjwa omayakulo.
//Gaseb okwa popi kutya aaleli yomikunda oya pumbwa okukala mokati kaalelwa yawo opo ya vule okulongela kumwe naalelwa yawo nawa, ta popi kutya momudhingoloko gwawo gwopamuthigululwakalo ita popile euliko lyooyene yomikunda kaantu mboka ihaya kala pomikunda.
Aakomeho yamwepo yomalelo gopamuthigulwakalo oya popi kutya inashi puka, na oya popile omatokolo gawo okuulika aanangeshefa onga ooyene yomikunda, taya popi kutya aantu mboka ohaya sile oshipwiyu aakwashigwana.
Elenga lyUukwambi, Herman Iipumbu okwa popi kutya yamwe yomaaulikwa mboka ohaya sile oshipwiyu aalelwa yawo mboka ya pewa.
“Omathimbo gamwe aantu mboka ohaya kwatha momweeta omeya momidhingoloko, ooskola nooklinika opo ku vule okweetwa omayakulo popepi noshigwana.
Okwa tindi omapopyo kutya aaleli mboka itaya vulu okulonga iilonga yawo sho yeli iinano okuza paalelwa yawo, ta popi kutya ohaya longo neitulemo okukwashilipaleka kutya omanyenyeto gaanamukunda yawo oga ungungiwa nago.
Omunashipundi gwOukwanyama Traditional Authority, George Nelulu, okuuvite kutya uuna euliko tali ningwa ohaya tala kutya omuntu ngoka ota gandja uuwanawa koshigwana momukalo guli ngiini.
Moka omwa kwatelwa aniwa eyambulepo lyomudhingoloko.
Ominista yomayambulepo goondoolopa niitopolwa,
Erastus Uutoni oku na omaiyuvo ga yooloka, kutya ngele aalelwa oya nyanyukwa nomatokolo ngoka taga ningwa nena kashi shi uupyakadhi kutya olye ta lele omukunda. Okwa popi kutya ngele aalelwa oye wete kutya aaleli yawo itaye ya pe omayakulo ngaashi sha pumbiwa, nena otaya vulu okuninga omanyenyeto naaleli yawo, ngoka taga vulu okufalwa kombelewa ye.
Eliphas Hawala, mwene gwomukunda Ohakweenyanga yotango, tayi adhika oshinano shookilometa hamano okuza mOngwediva, okwa popu kutya nonando omathimbo gamwe oshidhigu okugwanithapo iilonga yawo, otashi vulu okuninga na ohaya kongo aluhe omikalo okugwanithapo iinakugwanithwa yawo mbyoka.
“Iilonga oyindji ohayi longwa kokomitiye. Ngele ku na okomitiye nena opo to longo nuudhigu. Mwene gwomukunda iha ningi omatokolo oye awike, ngoye owuli owala omukomeho,” Hawala a popi.
Namundjebo-Tilahun, ngoka opo uulikwa nokuninga mwene gwomukunda Ohailombo melelo lyaNdonga, okwa popi kutya nonando euliko lye inali hwahwamekwa kuunangeshefa oku li a nyanyukwa okutsikila okukwathela oshigwana okuza mpoka aavali ye ya hulile.
Okwa yi miipundi yahe, Elikaim Namundjebo
Namundjebo-Tilahun okwa pandula omukwaniilwa gwaNdonga, Fillemon Shuumbwa Nangolo, ngoka a popi kutya oku na uunongo nomagano gokulela aantu nawa.
Okwa popi kutya uuna a langekwa, moshituthi shoka tashi ningwa momasiku 20 gomweedhi nguka, otaka ulukila Aanambia nokugandja euveko lyayela koshinakugwanithwa shoka a pewa, noompangela dhe dheyambulepo lyomukunda gwe.
Okwa popi kutya aakwashigwana itaya pula oshindji okuza kuyo, okugandja owala omayakulo ngaashi omeya, olusheno noopate oombwanawa okulongitha, ngele otaya longele kumwe.
Walenga okwa popi kutya aakwashigwana oyeli oshitopolwa shokuulika omuleli gwawo.
Okwa popi kutya ita tindi kutya ope na mboka itaya longo iilonga yawo, oshowo yamwe mboka kaya uviteko oshinakugwanithwa shawo onga aaleli. Okwa popi woo kombinga yaanapolotika mboka olundji taya etitha omakondjithathano momalelo gopamuthigululwakalo.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article