Shalli a mbwafula mo ekwatathano lyaSwapo naUnita
Inatu seni ohoni, Shalli ta ti
Shalli okwa hokolola Nujoma ongomuleli ngoka a vulu okuhanganitha aatondi nale ya kondjele emanguluko lyaNamibia.
Kakukutu komatanga gegameno nale general Martin Shalli okwa ti aakondjelimanguluko yamwe otashi vulika inaya manguluka okupopya kombinga yekwatathano lyopandjokonona pokati kaSwapo netanga lyoolebele dhaAngola lyedhina Unita momimvo dhomilongo heyali nasha, oshoka ekwatathano ndika olya li lya pumbiwa nolya simana mokukondjela emanguluko lyoshilongo.
Ta popitha aalilasa moshituthihupulitho shanakusa omukokoli presidente Sam Nujoma mEtiyali, Shalli okwa koleke kutya Swapo okwa li ta longele kumwe naUnita, nokwe shi hokolola kutya oya li onkambadhala ombwanawa noinashi pumbwa okukala esithahoni.
Shalli okwa hokolola Nujoma ongomuleli ngoka a vulu okuhanganitha aatondi nale ya vule okukondjela emanguluko lyoshilongo shetu.
"Kombinga yekwatathano lyetu naUnita, yamwe yomutse otashi vulika tu uvite inatu manguluka okupopya kombinga yekwatathano ndika nena, ashike olya li lya simana mekondjelomanguluko lyetu,” okwa ti.
“[Swapo] okwa li ta lilwe muumbugantu waAngola, omanga ongundu yoMPLA [People's Movement for the Liberation of Angola] oya li tayi longele kuumbangalantu wAngola. Namibia ke shi Congo. Owu na okupopya naakwiita mboka ye li molugodhi. Nonando ando ino ya yambidhidha, ope na aantu mboka wa pumbwa okulonga nayo molwa omatompelo gi ili nogi ili," okwa ti.
Shalli, ngoka a yelwa yelwa metanga lyegameno lyaNamibia (NDF) manga inaa langekwa kuNujoma a ninge omukaleliposhilongo gwaNamibia moZambia, okwa gwedha po kutya: “Omathimbo gamwe, ompito ndjoka ayike to vulu okulongitha wu adhe omalalakano goye okulonga nomukuluntu nathimba yi na ongodhi, nonando ando ku mu hole. Sha landula ko otwe shi tseya nawa. Inatu pumbwa okusa ohoni kusha, kape na sha nande nande oshilengithi. Tse ka twa li nande Unita, naUnita kali nande Swapo."
Shalli okwa pandula Nujoma mokuwilika etanga lyegameno moshilongo ndyoka lya li naakwiita yi ili noyi ili hAakwaswapo owala.
"Ngaashi yamwe yomune mwe shi tseya noku shi koneka, edhina olya lunduluka okuza kuAfrika lyokUumbugantuninginino (SWA) okuninga etanga lyiita yokakulumbwati (oPLANa) oshoka opwa li aantu yamwe mboka ya li inaya hala okuwayimina oSwapo ashike oya li ye na ehalo lyokukondjela emanguluko lyoshilongo. Moku li luka etanga lyiita yokakulumbwati, oya vulu okukondja pamwe noohailwa yoSwapo, nonande yoyene kaya li iilyo yoSwapo."
MOmbango yondjokonona
Momapekapeko gomo2014 ga nyanyangidhwa membo lyoJournal of Southern African Studies ngoka ga ningwa komunandjokonona Vilho Amukwaya Shigwedha. Omapekapeko ngaka oga hitilile nokukonakona omakwatathano ga kitakana pokati kongundu yoSwapo noongundu dhilwe nenge iilongo yilwe pethimbo lyekondjelomanguluko.
Omapekapeko oga holola kutya momimvo dhomilongo hamano nasha noomvula dhomilongo heyali nasha Swapo okwa kwatathana nomatanga agehe gatatu gokukondjela emanguluko moAngola nelalakano okukwathwa miita yekondjelamanguluko lyoshilongo shetu.
Omakwatathano ngaka oga kwatha aakwiita yoSwapo ya ze mo mookamba dhawo moAngola ya ka kondje meni lyoshilongo moNamibia. Kakele, konima yeteke po lyekwatathano ndika pokati kaSwapo naUnita mo1976, Swapo okwi ikaleleke kokule neume lye ekulu.
Epekapeko lyaShigwedha, ndjoka lya longitha omauyelele ga pungulwa nawa nokuya moonkundathana noohailwa mekondjo, mboka itaya koleke ehokololo ndika lyopambelewa.
"Epekapeko ndika otali hokolola kutya ekwatathano lyopandjokonona pokati kaUnita noSwapo nali taambiwe ko, nokwa ti kutya omatanga ngaka gaali gokukondjela emanguluko lyiilongo yawo oga hanganithwa kohole yokuhola iilongo yawo,” okwa ti.
Ewiliko ewanawa
Omapopyo gaShalli oga landula omapopyo gangoloneya gwoshitopolwa shaKavango Uuzilo Bonifatius Wakudumo sho a tanga Nujoma molwa omatokolo ge gokutiditha mo oolebele dhaUnita ndhoka dha li tadhi hepeke Aanamibia momimvo dhomilongo omugoyi nasha.
Moonkundathana dhe noshifo shoNamibian Sun, Wakudumo okwa hokolola nkene oolebele dhaUnita dha ningi oshitopolwa shaKavango ehala lyomalugodhi, nodha kwata ko omikunda nomikunda, nokuyaka po iimuna yaaakwashigwana nokuya mbandameka.
"Mo1998 nomo1999, oolebele dhaUnita odha kala eshongo enene kaamwameme. Odha li hadhi iyakele moNamibia omausiku nokuyaka po oongombe niikombo yaantu. Oya mbandameke woo aantu oshoka oya li ya geyela omupresidente Nujoma anuwa sho a zimine opo aakwiita ya li taya kondjele emanguluko lyaAngola yoFAPLA [People's Armed Forces for the Liberation of Angola] noshowo aakwiita yomoAngola a manguluka opo ya dhike oontanda dhawo moNamibia,” Wakudumo a ti.
Okwa gwedha po kutya Nujoma ina gandja owala omalombwelo e li kOvenduka ashike okwe ya ko ye mwene koshitopolwa shetu iikando oyindji okwiitalela ko ye mwene konkalo ndjoka.
- [email protected]
Ta popitha aalilasa moshituthihupulitho shanakusa omukokoli presidente Sam Nujoma mEtiyali, Shalli okwa koleke kutya Swapo okwa li ta longele kumwe naUnita, nokwe shi hokolola kutya oya li onkambadhala ombwanawa noinashi pumbwa okukala esithahoni.
Shalli okwa hokolola Nujoma ongomuleli ngoka a vulu okuhanganitha aatondi nale ya vule okukondjela emanguluko lyoshilongo shetu.
"Kombinga yekwatathano lyetu naUnita, yamwe yomutse otashi vulika tu uvite inatu manguluka okupopya kombinga yekwatathano ndika nena, ashike olya li lya simana mekondjelomanguluko lyetu,” okwa ti.
“[Swapo] okwa li ta lilwe muumbugantu waAngola, omanga ongundu yoMPLA [People's Movement for the Liberation of Angola] oya li tayi longele kuumbangalantu wAngola. Namibia ke shi Congo. Owu na okupopya naakwiita mboka ye li molugodhi. Nonando ando ino ya yambidhidha, ope na aantu mboka wa pumbwa okulonga nayo molwa omatompelo gi ili nogi ili," okwa ti.
Shalli, ngoka a yelwa yelwa metanga lyegameno lyaNamibia (NDF) manga inaa langekwa kuNujoma a ninge omukaleliposhilongo gwaNamibia moZambia, okwa gwedha po kutya: “Omathimbo gamwe, ompito ndjoka ayike to vulu okulongitha wu adhe omalalakano goye okulonga nomukuluntu nathimba yi na ongodhi, nonando ando ku mu hole. Sha landula ko otwe shi tseya nawa. Inatu pumbwa okusa ohoni kusha, kape na sha nande nande oshilengithi. Tse ka twa li nande Unita, naUnita kali nande Swapo."
Shalli okwa pandula Nujoma mokuwilika etanga lyegameno moshilongo ndyoka lya li naakwiita yi ili noyi ili hAakwaswapo owala.
"Ngaashi yamwe yomune mwe shi tseya noku shi koneka, edhina olya lunduluka okuza kuAfrika lyokUumbugantuninginino (SWA) okuninga etanga lyiita yokakulumbwati (oPLANa) oshoka opwa li aantu yamwe mboka ya li inaya hala okuwayimina oSwapo ashike oya li ye na ehalo lyokukondjela emanguluko lyoshilongo. Moku li luka etanga lyiita yokakulumbwati, oya vulu okukondja pamwe noohailwa yoSwapo, nonande yoyene kaya li iilyo yoSwapo."
MOmbango yondjokonona
Momapekapeko gomo2014 ga nyanyangidhwa membo lyoJournal of Southern African Studies ngoka ga ningwa komunandjokonona Vilho Amukwaya Shigwedha. Omapekapeko ngaka oga hitilile nokukonakona omakwatathano ga kitakana pokati kongundu yoSwapo noongundu dhilwe nenge iilongo yilwe pethimbo lyekondjelomanguluko.
Omapekapeko oga holola kutya momimvo dhomilongo hamano nasha noomvula dhomilongo heyali nasha Swapo okwa kwatathana nomatanga agehe gatatu gokukondjela emanguluko moAngola nelalakano okukwathwa miita yekondjelamanguluko lyoshilongo shetu.
Omakwatathano ngaka oga kwatha aakwiita yoSwapo ya ze mo mookamba dhawo moAngola ya ka kondje meni lyoshilongo moNamibia. Kakele, konima yeteke po lyekwatathano ndika pokati kaSwapo naUnita mo1976, Swapo okwi ikaleleke kokule neume lye ekulu.
Epekapeko lyaShigwedha, ndjoka lya longitha omauyelele ga pungulwa nawa nokuya moonkundathana noohailwa mekondjo, mboka itaya koleke ehokololo ndika lyopambelewa.
"Epekapeko ndika otali hokolola kutya ekwatathano lyopandjokonona pokati kaUnita noSwapo nali taambiwe ko, nokwa ti kutya omatanga ngaka gaali gokukondjela emanguluko lyiilongo yawo oga hanganithwa kohole yokuhola iilongo yawo,” okwa ti.
Ewiliko ewanawa
Omapopyo gaShalli oga landula omapopyo gangoloneya gwoshitopolwa shaKavango Uuzilo Bonifatius Wakudumo sho a tanga Nujoma molwa omatokolo ge gokutiditha mo oolebele dhaUnita ndhoka dha li tadhi hepeke Aanamibia momimvo dhomilongo omugoyi nasha.
Moonkundathana dhe noshifo shoNamibian Sun, Wakudumo okwa hokolola nkene oolebele dhaUnita dha ningi oshitopolwa shaKavango ehala lyomalugodhi, nodha kwata ko omikunda nomikunda, nokuyaka po iimuna yaaakwashigwana nokuya mbandameka.
"Mo1998 nomo1999, oolebele dhaUnita odha kala eshongo enene kaamwameme. Odha li hadhi iyakele moNamibia omausiku nokuyaka po oongombe niikombo yaantu. Oya mbandameke woo aantu oshoka oya li ya geyela omupresidente Nujoma anuwa sho a zimine opo aakwiita ya li taya kondjele emanguluko lyaAngola yoFAPLA [People's Armed Forces for the Liberation of Angola] noshowo aakwiita yomoAngola a manguluka opo ya dhike oontanda dhawo moNamibia,” Wakudumo a ti.
Okwa gwedha po kutya Nujoma ina gandja owala omalombwelo e li kOvenduka ashike okwe ya ko ye mwene koshitopolwa shetu iikando oyindji okwiitalela ko ye mwene konkalo ndjoka.
- [email protected]
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article