Omukwaniilwa gwaNdonga ita popile ekalepo lyomusinda omutiligane
Omukwaniilwa a hala aaniimuna yomonooli ya pewe oompito dhongeshefa
Omukwaniilwa gwaNdonga okwa popi kutya oominista ohadhi li onyama uuna tadhi talelepo oshitopolwa shomonooli omanga tadhi tsikile nokugamena ekalepo lyomusinda omutiligane.
Omukwaniilwa gwoshitunda shaNdonga Fillemon Shuumbwa okwa popi kombinga yoominista dhoka hadhi li onyama ya za monooli yoshilongo kondje yomusinda omutiligane ngaashi hashi ithanwa ihe oyo ye li ompinge nekuthepo lyomusinda ngoka nomatompelo guutile wetaandeleko lyomikithi dhiimuna.
Nangolo okwa popi kutya ekandulepo lyomukundu gwaanafaalama konooli yoshilongo olya pumbwa okumonika mbala.
Omuhwahwameki Job Amupanda ogumwe gwaamboka taya kondjitha ekuthepo lyoongamba dhoka, na okwa yi kompangu ta popi kutya ekalepo lyomusinda ngoka otali tongola aanafaalama yomonooli mboka itaya vulu okukutha ombinga mongeshefa yokutuma onyama pondje yoshilongo ngaashi aanafaalama yomuumbugantu woshilongo.
Kakele komalanditho nonyama yokulya momagumbo inayi pitikwa okupita poongamba dhoka.
Pethimbo lyoonkundathana a ningwa nadho koshifokundaneki shoNamibian Sun koprograma ‘The Agenda’, Nangolo okwa popi kutya epangelo olya pumbwa okukutha po oongamba dhoka nenge okukonga ekandulepo lyomukundu kaanafaalama yomonooli opo ya vule woo okutyapula ongeshefa ngaashi ndjoka tayi tyapulwa kuyakwawo mboka ye li haandiyaka omusinda.
“Ope na iinima iyali. Otwa ngwangwana. Uuna oominista tadhi talelepo Ombala yaNdonga ohatu dhipaga iikombo oshowo oongombe na ohaya li. Omusinda omutiligane otagu ti ngiini? Otaya ti iimuna yetu oyi na omikithi ihe ohaye yi li,” omukwaniilwa a popi.
“Itashi kwathele okukala wu na omusinda omutiligane ihe ngele wu li huka oto li onyama ndjoka ihe ngele wa shuna kOvenduka oto popi kutya onyama oyi na omikithi.”
Omukwaniilwa okwa popi kutya ngele epangelo itali vulu okukutha po omusinda omitiligane nena nali tule miilonga omilandu tadhi vulu okulandulwa kaniimuna yomonooli opo yiikalekele iimuna yawo nokonima taye yi tumu nduno muumbugantu opo yi vule okutumwa momalanditho gopondje.
“Elanditho lyiimuna okuza monooli yoshilongo otali vulu okuningwa konima yomasiku 24 iimuna yiikalekelwa. Epangelo nali kuthepo omusinda omutiligane nenge li tupe ompito yokwiikalekela iimuna yetu tse tu vule okuyi fala hoka twa hala okuyi fala. Otashi etitha ohenda okumona aanafaalama yamwe taya mono omauwanawa omanga tse tuli huka niimuna ya faathana ihe yo otaya hupu nawa omanga tse tatu mono iihuna nokulanditha molwaashoka kaku na ongeshefa.”
Nangolo okwa gwedha po kutya ina kundathana omaiyuvo ge ngoka nagumwe gwomaanepangelo ihe ota pangele okushininga mbala.
Nangolo okwa popi kutya monooli aanafaalama oye na yomwaalu gwoongombe guli poongombe 500 sigo 600 ihe kape na ongeshefa.
Momvula yo 2018 onooli okwali ya tengenekwa yi na oongombe dhi li poomiliyona 1.6 oshowo iikombo 700 000 noonzi 430 000 ihe ompito yomalanditho kayi po, unene sho aanafaalama mboka ya ngambekwa okutuma momalanditho gopondje iimuna yawo.
“Ipula kutya uutana ungapi to mono komvula, ongombe shampa yamningi oomvula hamano oto vulu okuyi landithapo kaakulukadhi mboka haya landithile oyama momatala ihe oomvula dhika itaya ningi iiyemo.”
"Oositola ngaashi Spar, Choppies naShoprite ngashiingeyi otadhi gandja ompito kaantu yetu ihe otaya pula gumwe a kale e na okatomeno kopamuthika. Hewa ongeshefa otayi ende ngaa tayi ya. Ondi wete kutya epangelo olya pumbwa okulombwela oostola opo kadhi lande onyama handiyaka yomusinda opo aaniimuna yetu ya vule okumona uuwanawa,” Nangolo a popi.
Aaniimuna yamwe oyali ya gandja omaiyuvo opo oongamba dhomusinda omutiligane dhi falwe koongamba dhaNamibia nAngola molwashoka omikithi odhindji oko hadhi zilile hoka, ihe Nangolo ita tsu kumwe nomaiyuvo ngoka ta popi kutya odhalate ndjoka otayi ka tetwapo kaakwashigwana uuna ya tulwapo.
Nangolo okwa popi kutya ekandulepo lyomukundu gwaanafaalama konooli yoshilongo olya pumbwa okumonika mbala.
Omuhwahwameki Job Amupanda ogumwe gwaamboka taya kondjitha ekuthepo lyoongamba dhoka, na okwa yi kompangu ta popi kutya ekalepo lyomusinda ngoka otali tongola aanafaalama yomonooli mboka itaya vulu okukutha ombinga mongeshefa yokutuma onyama pondje yoshilongo ngaashi aanafaalama yomuumbugantu woshilongo.
Kakele komalanditho nonyama yokulya momagumbo inayi pitikwa okupita poongamba dhoka.
Pethimbo lyoonkundathana a ningwa nadho koshifokundaneki shoNamibian Sun koprograma ‘The Agenda’, Nangolo okwa popi kutya epangelo olya pumbwa okukutha po oongamba dhoka nenge okukonga ekandulepo lyomukundu kaanafaalama yomonooli opo ya vule woo okutyapula ongeshefa ngaashi ndjoka tayi tyapulwa kuyakwawo mboka ye li haandiyaka omusinda.
“Ope na iinima iyali. Otwa ngwangwana. Uuna oominista tadhi talelepo Ombala yaNdonga ohatu dhipaga iikombo oshowo oongombe na ohaya li. Omusinda omutiligane otagu ti ngiini? Otaya ti iimuna yetu oyi na omikithi ihe ohaye yi li,” omukwaniilwa a popi.
“Itashi kwathele okukala wu na omusinda omutiligane ihe ngele wu li huka oto li onyama ndjoka ihe ngele wa shuna kOvenduka oto popi kutya onyama oyi na omikithi.”
Omukwaniilwa okwa popi kutya ngele epangelo itali vulu okukutha po omusinda omitiligane nena nali tule miilonga omilandu tadhi vulu okulandulwa kaniimuna yomonooli opo yiikalekele iimuna yawo nokonima taye yi tumu nduno muumbugantu opo yi vule okutumwa momalanditho gopondje.
“Elanditho lyiimuna okuza monooli yoshilongo otali vulu okuningwa konima yomasiku 24 iimuna yiikalekelwa. Epangelo nali kuthepo omusinda omutiligane nenge li tupe ompito yokwiikalekela iimuna yetu tse tu vule okuyi fala hoka twa hala okuyi fala. Otashi etitha ohenda okumona aanafaalama yamwe taya mono omauwanawa omanga tse tuli huka niimuna ya faathana ihe yo otaya hupu nawa omanga tse tatu mono iihuna nokulanditha molwaashoka kaku na ongeshefa.”
Nangolo okwa gwedha po kutya ina kundathana omaiyuvo ge ngoka nagumwe gwomaanepangelo ihe ota pangele okushininga mbala.
Nangolo okwa popi kutya monooli aanafaalama oye na yomwaalu gwoongombe guli poongombe 500 sigo 600 ihe kape na ongeshefa.
Momvula yo 2018 onooli okwali ya tengenekwa yi na oongombe dhi li poomiliyona 1.6 oshowo iikombo 700 000 noonzi 430 000 ihe ompito yomalanditho kayi po, unene sho aanafaalama mboka ya ngambekwa okutuma momalanditho gopondje iimuna yawo.
“Ipula kutya uutana ungapi to mono komvula, ongombe shampa yamningi oomvula hamano oto vulu okuyi landithapo kaakulukadhi mboka haya landithile oyama momatala ihe oomvula dhika itaya ningi iiyemo.”
"Oositola ngaashi Spar, Choppies naShoprite ngashiingeyi otadhi gandja ompito kaantu yetu ihe otaya pula gumwe a kale e na okatomeno kopamuthika. Hewa ongeshefa otayi ende ngaa tayi ya. Ondi wete kutya epangelo olya pumbwa okulombwela oostola opo kadhi lande onyama handiyaka yomusinda opo aaniimuna yetu ya vule okumona uuwanawa,” Nangolo a popi.
Aaniimuna yamwe oyali ya gandja omaiyuvo opo oongamba dhomusinda omutiligane dhi falwe koongamba dhaNamibia nAngola molwashoka omikithi odhindji oko hadhi zilile hoka, ihe Nangolo ita tsu kumwe nomaiyuvo ngoka ta popi kutya odhalate ndjoka otayi ka tetwapo kaakwashigwana uuna ya tulwapo.
Comments
Namibian Sun
No comments have been left on this article